Lotti Hesper, 10 jaar op reis langs brugwachtershuisjes

“Mijn ideaal zou zijn dat er in Nederland verschillende groepen in verschillende regio’s actief zijn die het hergebruik van brugwachtershuisjes stimuleren en dat de Stichting Brugwachtershuisjes daarin faciliteert, verbindt en ondersteunt.”

In een café in Delfshaven, dat uitkijkt over het water en het brugwachtershuisje bij de Lage Erfbrug, heb ik afgesproken met Lotti Hesper – medeoprichter van en projectleider/vrijwilliger bij de Stichting Brugwachtershuisjes. Dit is de plek waar het idee voor stichting 10 jaar geleden werd geboren.

”Ik kwam in 2008 in Delfshaven wonen en ik liep steeds langs een verlaten brugwachtershuisje bij de Lage Erfbrug. Toen heb ik twee en een half jaar gelobbyd tot ik de sleutel had. Vervolgens kwam ik op het idee om een website te beginnen en ik heb toen een oproepje gedaan op LinkedIn met als doel om aandacht te vragen voor de brugwachtershuisjes en daar is de stichting uit ontstaan, formeel in 2012,” aldus Hesper.

Het oude brugwachtershuisje bij de Lage Erfbrug werd in 1925 gebouwd, in opdracht van de gemeente. Sinds 2012 is het huisje in beheer bij Stichting Brugwachtershuisjes en in gebruik voor wisselende exposities en muziekpodium. Sinds 2019 is het in gebruik als kiosk met een nieuwe voordeur buiten de slagbomen.

Meer dan vier muren, een deur en een dak
Een brugwachtershuisje en de nabijgelegen beweegbare brug vormen een belangrijk onderdeel van de lokale omgeving. Vroeger werden de beweegbare bruggen ter plekke bediend door de brugwachter. Tegenwoordig wordt de voorkeur gegeven aan brugbediening op afstand. Als gevolg hiervan staan een groot aantal brugwachtershuisjes zo goed als leeg.

‘’Brugwachtershuisjes zijn veel meer dan een deur, vier muren en een dak,’’ aldus Lotti Hesper. Haar interesse voor de huisjes sluit aan bij haar achtergrond in bouwkunde en kunst- en cultuurprojecten. Hesper beschouwt de huisjes dan ook als ‘unieke pareltjes’.

In Nederland staan circa duizend brugwachtershuisjes waarvan een klein deel een beschermde status hebben als rijksmonument en gemeentelijk monument. Het gaat doorgaans om typisch Nederlandse gebouwtjes die plaatselijk of regionaal van historisch, cultureel of sociaal maatschappelijk belang zijn. De Stichting Brugwachtershuisjes heeft als doel om bij te dragen aan de herbestemming van leegstaande brugwachtershuisjes en deze huisjes een nieuwe kans te bieden. Het is hierbij de bedoeling om een netwerk te bouwen met inwoners, lokale ondernemers en organisaties die zich verantwoordelijk voelen voor de huisjes.

Sociaal maatschappelijke waarde van de brugwachtershuisjes
Volgens Lotti Hesper hebben veel mensen baat bij een brugwachtershuisje. In haar visie staat zowel het bevorderen van creativiteit en sociaal contact als het behoud van techniek en materialen centraal. Dit noemt Hesper ook wel ‘sociale duurzaamheid’. De verwachting is dat de huisjes een positieve bijdrage kunnen leveren aan de lokale gemeenschap.

”In zo’n huisje komt heel veel samen. Er zit een stuk techniek in. De herbestemming van brugwachtershuisjes gaat ook om duurzaamheid. Daarom is het belangrijk dat je zo’n huisje niet laat verslonzen en dat je de omgeving betrekt om het een nieuwe functie te geven. De stichting heeft jarenlang gelobbyd om de huisjes zichtbaar te maken en in gebruik te geven. Sommige eigenaren overwegen zelfs om de huisjes te slopen. Dat is natuurlijk erg zonde van de materialen die gebruikt zijn. Je hebt een ruimte in een stedelijk weefsel, waar veel potentie in zit. Als je de omgeving betrekt kan je iets betekenen voor mensen die er omheen wonen en werken. Elk huisje heeft zijn eigen unieke omgeving en belanghebbenden. Ik vind het altijd interessant om te onderzoeken: wie heeft er nou belang bij zo’n huisje?’’ aldus Hesper.

Kenniscentrum, projecten en beheer
Als medeoprichter en projectleider/vrijwilliger is Lotti Hesper nauw betrokken bij de werkzaamheden van de stichting. Deze werkzaamheden bestaan enerzijds uit de uitvoering van culturele en sociale projecten en anderzijds uit contracten opstellen, beheer, inventarisaties, exposities, kennis overdragen en eigenaren spreken. Hierbij zijn zowel brugwachters en vrijwilligers als mensen van de gemeente en provincie betrokken.

”Vaak is het nieuw voor eigenaren om na te denken over hergebruik dus je moet wel praten als Brugman om huisjes los te krijgen en eigenaren, waaronder provincies, gemeenten en de Rijkswaterstaat, te verleiden om er iets mee te doen. Soms gaat dat in kleine stapjes. Dat begint met kunst en cultuurprojecten die van buitenaf zichtbaar zijn. In Dordrecht mogen we een aantal huisjes gebruiken waar een gebruiker in mag naast dat in nood er nog lokaal bediend wordt door de brugwachter. Mijn werk is echter nog steeds heel breed. Het gaat zowel over eigenaren en potentiële gebruikers spreken als selecteren van nieuwe gebruikerscontracten opmaken voor beheer,” aldus Hesper.

Op dit moment zijn er in Nederland bijna honderd huisjes herbestemd als hotelsuite, kapper, kiosk, kantoor en voor sociaal-maatschappelijke en culturele doeleinden. En als het aan Lotti Hesper ligt, komen er in de nabije toekomst driehonderd huisjes bij. Wel blijft Hesper oog houden voor de toekomst van de stichting. Uit haar observaties komen zowel positieve verwachtingen als kritisch commentaar naar voren.

“We zijn bij verschillende eigenaren bekend geworden. De stichting wordt vaak benaderd door eigenaren voor advies en ondersteuning met betrekking tot beheer, selectiecriteria of inventarisaties. We hebben heel veel projecten gedaan met de huisjes, vooral op het gebied van kunst en cultuur, om een soort bewustwording te creëren. Als je brugwachtershuisjes googelt kom je altijd bij onze stichting uit. Elk huisje heeft lokaal betekenis en impact. Het doel is om een groter expertisecentrum te worden rond brugwachtershuisjes en dat we partners vinden die dit ook financieel mogelijk kunnen maken. De belangrijkste partners daarin zijn de eigenaren. Door het land heen zijn verschillende huisjes in gebruik gekomen. De stichting heeft best veel bereikt en het onderwerp op de agenda gezet. Ook hebben we al veel pers gehad in vaktijdschriften en het nieuws. Ik denk dat de structuur en organisatie van de stichting nog duidelijker moet worden.”

Daarnaast geeft Hesper aan het in het kader van professionalisering belangrijk te vinden dat er vanuit de stichting ook betaalde opdrachten uitgegeven kunnen worden aan een – nog te vormen – team van experts. Een team dat de dagelijkse uitvoering en de coördinatie mogelijk maakt om professioneel te kunnen werken en werkgroepen in de verschillende regio’s te kunnen faciliteren. “Ik denk dat daar zeker ook financiers voor te vinden zijn die dat mogelijk kunnen maken,” aldus Lotti Hesper.

De zoektocht naar een eigen rol of identiteit speelt hierbij ook een rol. ‘’Ik zit nu op een punt in mijn leven dat ik het onderwerp “verwaarloosde plekken mooi maken” nog steeds heel leuk en intrigerend vind. Mijn vraag is vooral: wil ik binnen de stichting verder of kan mijn expertise en kennis ook bij eigenaren worden ingezet. Bijvoorbeeld bij de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Rijkswaterstaat of een provincie, gezien zij nog geen aanspreekpunt voor de herbestemming brugwachtershuisjes hebben,‘’ aldus Lotti Hesper.

‘’Er is nog een weg te gaan om meer huisjes her te bestemmen en daar heb ik nog steeds hart voor.’’
Lotti Hesper (http://lottihesper.nl)

Tekst: Seray Kayabasi
Foto’s: Seray Kayabasi, Stichting Brugwachtershuisjes, Stadsarchief Rotterdam